ΑΡΘΡΑ

Ο Γρηγόρης Σολωμός ασχολήθηκε με τα πεδία της ιατρικής, της φυσικής, της ιστορίας, της φιλοσοφίας, της πολιτικής, της υγείας και της κοινωνικής ασφάλισης, ευρισκόμενος σε διαρκή πνευματική κίνηση για την αναζήτηση της δημιουργικής γνώσης, της επιστημονικής τεκμηρίωσης και της παραγωγικής σύνθεσης.

Published: May 31 Posted Under: Διάφορα

Η προέλευση της λέξης ορθοπεδική

Προς τον Διευθυντή της  «ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑΣ»

 

Αξιότιμε Κε Διευθυντά,

Έχετε κι άλλες φορές ασχοληθεί στο παρελθόν με την ετυμολογία της λέξης ορθοπαιδική. Όμως η ορθογραφία της, που προ εικοσαετίας αποφασίστηκε από την Ορθοπεδική εταιρεία να γράφεται με το αι και όχι το ε, φαίνεται ότι δεν ικανοποιεί τους ασχολούμενους με την ομώνυμη επιστήμη και συγκεκριμένα εκείνους που ασχολούνται με την διάγνωση και θεραπεία των παθήσεων του μυοσκελετικού συστήματος όλων ανεξαιρέτως των ηλικιών.

Όλοι γνωρίζουμε πως πλάστηκε η λέξη ορθοπαιδική και θεωρούμε τιμή γιατί ένας ξένος, πριν από κοντά τριακόσια χρόνια δανείστηκε από την ελληνική τις λέξεις ορθόν και παιδίον για να βαφτίσει την απασχόληση κάποιων γιατρών με παθήσεις παιδιών και συγκεκριμένα εκείνων που δεν μπορούσαν να σταθούν όρθια και πολύ περισσότερο να περπατήσουν.

Έτσι γεννήθηκε η ορθοπαιδική. Μια ιατρική ειδικότητα που στους κατοπινούς αιώνες επεκτάθηκε και κάλυψε όλες τις ηλικίες και όλες τις κακώσεις και παθήσεις του μυοσκελετικού συστήματος.

Από τα πρώτα βήματα της Ιατρικής αυτής ειδικότητας στην Ελλάδα η Ορθοπεδική γράφτηκε με ε – πως και γιατί, δεν γνωρίζουμε – αλλά δεν υπήρξε ποτέ πρόβλημα με την ορθογραφία της λέξης.

Το θέμα ανακινήθηκε πριν από δύο περίπου δεκαετίες από κάποιους συναδέλφους, που θέλοντας να τιμήσουν τον Γάλλο Ν. Anry έθεσαν θέμα ορθογραφίας της λέξης. Τελικά επηρέασε την απόφαση της Ορθοπεδικής εταιρείας η γνωμοδότηση του διαπρεπούς Καθηγητή της Γλωσσολογίας κ. Γ. Μπαμπινιώτη, ο οποίος αποφάνθηκε ότι «η ετυμολογικά (σύμφωνα με την προέλευση της λέξης) ορθή γραφή είναι το ορθοπαιδική, όσο κι αν η ορθοπαιδική δεν είναι μόνο για παιδιά». Απέδωσε δε την μέχρι τότε γραφή της λέξης ορθοπεδική με ε σε «εσφαλμένη επικράτησή» της, εξαιτίας της «παρετυμολογικής σύνδεσης της λέξης είτε με το pes, pedis «πόδι» της Λατινικής είτε με το Ελληνικό πέδη (πβ. χειροπέδη, τροχοπέδη οπότε ορθοπεδική είναι το «να ορθώνεις (τα οστά) με πέδες (με δεσμά / επιδέσμους κ.λπ.)». Αυτά γράφει στο λαμπρό κατά τα υπόλοιπα λεξικό του ο κ. Καθηγητής.

Εμείς, κάποιοι εκ των Ελλήνων ορθοπεδικών, που ασκούμε την ορθοπεδική, κυρίως των ενηλίκων, αφού τα περιστατικά μέχρι 14 ετών θα έπρεπε να τα στέλνουμε στα Νοσοκομεία Παίδων, έχουμε υπ’ όψη μας τέσσερα στοιχεία :

α) Ότι η λέξη ορθοπαιδική με αι γεννήθηκε στην Αμβέρσα και αφορούσε την απασχόληση των ορθοπαιδικών της εποχής εκείνης με την θεραπεία παθήσεων του παιδιού. Και μόνο για ιστορικούς λόγους επεκράτησε τελευταία στην Ελλάδα η γραφή της λέξης με αι.
β) Εμείς, οι εκτός των νοσοκομείων παίδων ασκούντες την Ορθοπεδική, ασχολούμεθα με μια μεγάλη γκάμα παθήσεων του μυοσκελετικού συστήματος, που αφορούν όλες τις ηλικίες, και ως εκ τούτου η ορθοπαιδική με αι δεν μας εκφράζει. Γιατί για να αποφύγουμε τις αλληλοεπικαλύψεις όπως η επιγραφή «ΟΡΘΟΠΑΙΔΙΚΗ ΠΑΙΔΩΝ» που «βγάζει μάτι» στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Πατρών, θα πρέπει να οδηγηθούμε και στην άλλη όχθη την Ορθογεροντική ή Ορθοπαιδική υπερηλίκων!
γ) Από τα λίγα άλλα καλά ελληνικά που μάθαμε οι παλαιότεροι, η ορθοπεδική με ε δεν «επεκράτησε εσφαλμένα», -όπως φαίνεται- αλλά ετυμολογικά, γιατί στηρίχθηκε στο ρήμα πεδάω-ώ που αναφέρει ο Όμηρος, ο Παυσανίας, ακόμη και η Παλαιά Διαθήκη και που σημαίνει δένω, δεσμεύω, ασφαλίζω, σταθεροποιώ, εξ ου και η πέδη, το πέδικλον. και που ως εκ τούτου ορθοπεδική με ε σημαίνει την επιστήμη που «αποβλέπει στην διατήρηση της μορφής του σκελετού και την διόρθωση των τυχόν υπαρχουσών συγγενών ή επικτήτων δυσμορφιών» λέει το πρώτο –ίσως- λεξικό της Ιατρικής του 1930, και «ορθώς» σταθεροποιεί και «ορθοστατεί» όλες τις ηλικίες και πολύ περισσότερο την τρίτη, γιατί όπως είναι γνωστό ο εχθρός του γέρου είναι το κρεβάτι.
δ) Την ορθοπεδική με ε έγραφαν όλοι οι πρωτοπόροι αλλά και μετέπειτα δάσκαλοι της ορθοπεδικής στην Ελλάδα από τις αρχές του 20ου αιώνα.

Για τους παραπάνω λόγους θερμά παρακαλούμε τον σεβαστό μας Καθηγητή κ. Μπαμπινιώτη να επανεξετάσει το θέμα και να μας δώσει το όνομα που εκφράζει την ειδικότητά μας ολικά και ουσιαστικά. Όσο για την ετυμολογία της λέξης ορθοπεδική θα μας συγχωρέσει, αλλά μ’ όλο τον προσήκοντα σεβασμό, πιστεύουμε ότι έχει προέλευση το ρήμα πεδώ, που αναφέρουν πολλά λεξικά και  μάλιστα με πολλά παραδείγματα οι Liddell και Scott. Ακόμη και η σύνδεση της ορθοπεδικής με την λέξη «πέδη» που αναφέρει ο κ. Καθηγητής στο λεξικό του δεν βρίσκεται ετυμολογικά μακριά από την αλήθεια.  

Γρηγόρης Σολωμός, 23.7.2009
 

ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ   -   ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ