ΑΡΘΡΑ

Ο Γρηγόρης Σολωμός ασχολήθηκε με τα πεδία της ιατρικής, της φυσικής, της ιστορίας, της φιλοσοφίας, της πολιτικής, της υγείας και της κοινωνικής ασφάλισης, ευρισκόμενος σε διαρκή πνευματική κίνηση για την αναζήτηση της δημιουργικής γνώσης, της επιστημονικής τεκμηρίωσης και της παραγωγικής σύνθεσης.

Published: Jun 03 Posted Under: Βουλή

Υγιεινή και ασφάλεια εργαζομένων

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΒΟΥΛΗΣ

«Πρόεδρος: Γιάννης Αλευράς.
Εισερχόμαστε στην ημερήσια διάταξη
ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Μόνη συζήτηση επί της αρχής, των άρθρων και του συνόλου του νομοσχεδίου «Υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων», αρμοδιότητας Υπουργείου Εργασίας.

 

Ο κ. Σολωμός, εισηγητής της Πλειοψηφίας, έχει το λόγο.

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ: Κύριε Πρόεδρε, με το νομοσχέδιο που συζητάμε σήμερα και φέρει τον τίτλο «Υγιεινή και ασφάλεια των εργαζομένων», η Κυβέρνηση αποβλέπει στην εισαγωγή θεσμών και κανόνων, που θα στηρίξουν την υλοποίηση της πολιτικής της στον τομέα της προστασίας της υγείας και της ασφάλειας του εργαζόμενους Λαού, όπως την επαγγέλθηκε τον Οκτώβρη του 1981 με την κυβερνητική διακήρυξη το ΠΑΣΟΚ και όπως έχει εξαγγείλει πρόσφατα ο ίδιος ο Πρωθυπουργός μας.

Οι επιλογές και οι ρυθμίσεις, που περιλαμβάνονται στο προτεινόμενο νομοσχέδιο, που εκφράζουν τις διακηρυγμένες επί 11 ολόκληρα χρόνια θέσεις του ΠΑΣΟΚ, και αποτελούν πάγιο αίτημα του εργαζόμενου Ελληνικού Λαού, καταξιωμένου μέσα από πολύχρονους διεκδικητικούς αγώνες, έχουν σαν αφετηρία την θεμελιακή αρχή, πρώτα η ασφάλεια στην εργασία, πρώτα η υγεία του εργαζόμενου και πρώτα ο άνθρωπος!

Και η αρχή αυτή βρίσκεται μέσα στα πλαίσια της συνταγματικής επιταγής, σύμφωνα με την οποία το κράτος μεριμνά για την υγεία του πολίτη και παίρνει ειδικά μέτρα για την προστασία του και αποτελεί ένα μέρος της πολιτικής, που ακολουθεί η Κυβέρνηση στον τομέα της πρόληψης της αρρώστιας με το Εθνικό Σύστημα Υγείας. Στόχος του νομοσχεδίου είναι η προστασία των εργαζομένων από τον επαγγελματικό κίνδυνο και η βελτίωση των συνθηκών εργασίας στους χώρους της δουλειάς, είτε αυτή είναι ιδιωτική, είναι δημόσια.

Με κύριους άξονες στήριξης, τους πρωτόγνωρους για την πατρίδα μας θεσμούς, των επιτροπών Υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας τόσο στο επίπεδο της επιχείρησης, όσο και στο Νομαρχιακό.

  • Του γιατρού εργασίας και του τεχνικού ασφαλείας και του Συμβουλίου Προστασίας των εργαζομένων.
  • Με την υποχρεωτική ενημέρωση και πληροφόρηση των απασχολουμένων, για τους κινδύνους που διατρέχουν και για τον τρόπο προστασίας τους και
  • Με την συμμετοχή των εργαζομένων στον έλεγχο των συνθηκών δουλειάς.

Το υπό συζήτηση νομοσχέδιο εισάγει μια νέα αντίληψη για την αντιμετώπιση του προβλήματος του επαγγελματικού κινδύνου και φιλοδοξεί να πετύχει τον εξανθρωπισμό της εργασίας και τη δημιουργία μιας καινούργιας σχέσης ανάμεσα στην εργασία και την υγεία και μιας διαφορετικής οργάνωσης της εργασίας και της παραγωγής, που θα έχουν σαν επίκεντρο τον άνθρωπο.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, η έννοια της υγείας, αλλά και της ασθένειας εξαρτάται από τις ιδιαίτερες αξίες της κάθε κοινωνίας.

Το φυσιολογικό ή το παθολογικό, το υγιεινό ή το ανθυγιεινό, ορίζονται διαφορετικά, ανάλογα με τις εποχές στις διάφορες κοινωνίες. Ο πόνος και ο θάνατος δεν έχουν την ίδια αξία ούτε το ίδιο νόημα στα διάφορα κοινωνικά συστήματα και η σημασία που δίνεται σ’ αυτές τις έννοιες εξαρτάται από τις κρατούσες πολιτιστικές αξίες στο κάθε κοινωνικό σύστημα.

Στη βιομηχανική κοινωνία που βασίζεται στην συσσώρευση του κεφαλαίου και την εκμετάλλευση των παραγωγικών δυνάμεων, η αξία της εργασίας σηματοδοτεί καθοριστικά την κυρίαρχη αντίληψη της υγείας και τον ορισμό της. Οι συνθήκες απασχολήσεως προσδιορίζουν την κοινωνική οργάνωση και επηρεάζουν σημαντικά το επίπεδο υγείας του Λαού.

Η επίδραση της εργασίας στην Υγεία γίνεται κατά τρεις τρόπους:

  • Πρώτον, με την επίδραση του νοσογόνου παράγοντα, που υπάρχει στο εργασιακό περιβάλλον και προκαλεί τα ατυχήματα και τις επαγγελματικές ασθένειες.
  • Δεύτερον, με τη συμμετοχή της εργασίας στη διαμόρφωση του τρόπου ζωής.
  • Και, τρίτον, με τη συμμετοχή της εργασίας στη διαμόρφωση του κοινωνικοοικονομικού επιπέδου.

Δεν θ’ ασχοληθώ ιδιαίτερα με την κάθε μια απ’ αυτές τις παραμέτρους που ανέφερα. Εκείνο που θέλω να τονίσω σαν συμπέρασμα είναι ότι η εργασία αποτελεί πρωτογενή παράγοντα στη διατήρηση της υγείας.

Η επίδραση της εργασίας στην Υγεία δεν έχει μόνο θεωρητικό ενδιαφέρον. Σε χώρος με προχωρημένη βιομηχανική ανάπτυξη και ιστορία ισχυρού συνδικαλιστικού κινήματος, υπάρχει ήδη μια ιστορία μέτρων παρέμβασης για την προστασία της υγείας των εργαζομένων, που χρονολογείται πάνω από έναν αιώνα.

Τα μέτρα αυτά, αποτελούν κατακτήσεις των αγωνιστικών διεκδικήσεων των εργαζομένων και συμπορεύονται με την ολοκλήρωση των συστημάτων ασφάλισης στη σημερινή τους μορφή στις βιομηχανικά ανεπτυγμένες χώρες. Πέρα όμως από τους διεκδικητικούς αγώνες, ο δεύτερος παράγοντας που οδήγησε στην επέκταση του κεφαλαίου να μειώσει τη νοσηρότητα κάνοντας προσιτή την Ιατρική φροντίδα στους εργαζόμενους με στόχο την διατήρηση ή και την αύξηση του υγιούς εργατικού δυναμικού και κατ’ επέκταση της βιομηχανικής παραγωγής.  

Η διαπίστωση αυτή οδήγησε σιγά-σιγά στη δημιουργία θεσμών για αποζημίωση σε περίπτωση ατυχήματος και ασθένειας, όπως στη Γαλλία το 1880, στην Αγγλία το 1911 κ.λπ. Αργότερα, παίρνονται τα πρώτα συστηματικά μέτρα προστασίας ατυχημάτων και καθιερώνεται η αναγνώριση των επαγγελματικών παθήσεων. Στις αρχές του αιώνα μας χρονολογούνται και οι αγώνες της εργατικής τάξης για λιγότερες ώρες εργασίας. Συνειδητοποιήθηκε επιτέλους η επίδραση που είχε η εργασία πάνω στην υγεία, μέσα από τον τρόπο ζωής.

Η μεγάλη αύξηση των δαπανών αποζημίωσης των εργατικών ατυχημάτων και των συνεχών αυξανομένων επαγγελματικών ασθενειών και οι συνεχείς πιέσεις των εργαζομένων οδήγησαν στη λήψη νέων θεσμικών μέτρων. Το 1936 στη Γαλλία και μετά το δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο στις περισσότερες βιομηχανικές χώρες της Δύσης και σε όλες τις σοσιαλιστικές καθιερώνεται σταδιακά ο θεσμός του γιατρού της εργασίας. Επίσης, γενικεύεται η καθιέρωση οριακών τιμών έκθεσης σε φυσικούς ή χημικούς παράγοντες του περιβάλλοντος εργασίας και νομοθετείται η προστασία των ευπαθών ομάδων των εργαζομένων.

Το πιο σημαντικό είναι ότι μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο συνειδητοποιείται η κρίση του μέχρι τότε συστήματος οργάνωσης της εργασίας. Η προπολεμική και η αμέσως μετά τον πόλεμο βιομηχανική οργάνωση διακατέχονται από τις αντιλήψεις της επιστημονικής οργάνωσης της εργασίας του TAYLOR. Οργάνωση δηλαδή της παραγωγικής διαδικασίας με τον ορθολογικότερο και αποδοτικότερο τρόπο.

Σαν βασικό κίνητρο για τον εργαζόμενο, για να αυξήσει την απόδοσή του θεωρείται το κέρδος.

Οι εργαζόμενοι μέσα από τους αυστηρούς ρυθμούς της παραγωγής, την άκαμπτη ιεραρχία, την επαναληπτικότητα των πράξεών τους, τις πολλαπλές μεταξύ τους διακρίσεις ανάλογα με τις φυσικές τους ικανότητες, το κυνήγι των πριμ, γνωρίζουν την αλλοτρίωση της εργασίας (και της προσωπικότητάς τους) σ’ όλη τους την έκταση.

Τα τελευταία 30 χρόνια έχουμε προσπάθειες καθιέρωσης νέων σχημάτων οργάνωσης της εργασίας στον Ευρωπαϊκό χώρο που τοποθετούν τον άνθρωπο στο κέντρο του ενδιαφέροντος και της προσοχής.

Η εργασία αναγνωρίζει τις φυσιολογικές ανάγκες του ατόμου καθώς και τις ανάγκες ασφαλείας του, έκφρασής του, ανάδειξης των ικανοτήτων του και ικανοποίησης των κοινωνικών του σχέσεων.

Ο κοινωνικός άνθρωπος διαδέχεται τον οικονομικό άνθρωπο του TAYLOR.

Τα νέα σχήματα οργάνωσης της εργασίας, που βασίζονται στην συμμετοχή του εργαζόμενου τόσο στην σύλληψη όσο και στην εκτέλεση σε κάθε διαδικασία της εργασίας αποτελούν πηγή ικανοποίησης και ολοκλήρωσης των απασχολουμένων.

Στην Ελλάδα ξεκινήσαμε πολύ-πολύ αργότερα. Είναι κρίμα αυτό, γιατί ψάχνοντας την βιβλιογραφία τη προσιτή σε μένα βρήκα ότι από τη Χώρα τη δική μας και ιδιαίτερα από τον 5ο αιώνα ξεκίνησαν οι πρώτες μελέτες και οι πρώτες παρατηρήσεις γύρω από τις επαγγελματικές ασθένειες. Πρώτος ο Ιπποκράτης περιέγραψε τη μολυβίαση, στη συνέχεια ο Ξενοφών περιέγραψε παθήσεις και υπέδειξε τρόπους προστασίας από τις ανθυγιεινές συνθήκες του εργασιακού περιβάλλοντος. Αργότερα, ο Πλάτων περιέγραψε τα επαγγελματικά στίγματα και ο Αριστοτέλης με καθοριστική σαφήνεια δίνει την πολύ σωστή έννοια στο εργατικό ατύχημα και το ξεχωρίζει από το αμάρτημα. Αυτά έγιναν στον 5ο αιώνα, για να δικαιωθεί για άλλη μια φορά το Ράσσελ, που λέγει ότι αυτός ο λαός, όσα έδωσε στην ανθρωπότητα μέσα σε ένα αιώνα, δεν τα έδωσε κανένας, ούτε πριν, ούτε μετά, σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα.

Στην Ελλάδα, λοιπόν, τα μέτρα προστασίας των εργαζομένων από τον επαγγελματικό κίνδυνο, τόσο από πλευράς χρόνου και έκτασης εφαρμογής, όσο και από άποψη επαγγελματικότητας, έχουν στενή σχέση με τη δομή της οικονομίας μας και με το βαθμό ανάπτυξης του συνδικαλιστικού κινήματος της εργατικής τάξης.

Η Ελληνική οικονομία, σχεδόν αποκλειστικά αγροτική πριν από τον πόλεμο, μπαίνει στο στάδιο της βιομηχανικής ανάπτυξης το 1950, για να γνωρίση γοργότερους ρυθμούς μετά το 1960.

Η ανάπτυξη αυτή χαρακτηρίζεται από έλλειψη προγραμματισμού, τον μεταπρατικό της χαρακτήρα και ανυπαρξία υποδομής.

Η βιομηχανική αυτή ανάπτυξη και το καπιταλιστικό μοντέλο οργάνωσης της παραγωγής – με την παράλληλη ανάπτυξη του τουρισμού και την αύξηση της αγροτικής παραγωγής – οδηγούν σε αλλοιώσεις των χαρακτηριστικών του περιβάλλοντος και γενικά, αλλά και εκεί που ζει και εργάζεται ο σύγχρονος άνθρωπος και έχουν σχέση με την αλλαγή στους δείκτες κοινωνικής εξέλιξης.

Η βαθειά μεταβολή των μεθόδων παραγωγής σ’ όλους τους τομείς της οικονομίας και η διάδοση επικινδύνων τεχνικών μεθόδων και υλών, δημιουργούν νέα προβλήματα σε ό,τι αφορά την ασφάλεια, την υγιεινή και την προστασία της υγείας των εργαζομένων.

Στο χώρο της ιατρικής παρατηρείται θεαματική αλλαγή του Νοσολογικού προτύπου. Ασθένειες που κυριάρχησαν στον περασμένο και στις αρχές του αιώνα μας, όπως τα λοιμώδη, υποχώρησαν, για να δώσουν τη θέση τους στα σύγχρονα νοσήματα της βιομηχανικής κοινωνίας, ατυχήματα, νεοπλάσματα, καρδιαγγειακά, ψυχώσεις και άλλα, που έρχονται σαν συνέπεια της συγκεκριμένης οργάνωσης της κοινωνίας μας.

Η επίδραση της άναρχης ανάπτυξης του περιβάλλοντος και οι συνέπειες του νέου τρόπου παραγωγής στην υγεία γίνονται αντιληπτά στην Πατρίδα μας, μόλις τα τελευταία 15 χρόνια.

Η θεαματική αύξηση των εργατικών ατυχημάτων – ξεπεράσαμε τις 60.000 – και των θανατηφόρων – κάθε δυο μέρες σκοτώνεται και ένας εργάτης – μαζί με το οικονομικό κόστος που επιβαρύνονται οι ασφαλιστικοί οργανισμοί, αρχίζουν να προβληματίζουν τους αρμόδιους και να αφυπνίζουν τους εργαζομένους.

Σοβαρά όμως μέτρα και ιδιαίτερα αποτελεσματικά δεν πάρθηκαν. Γιατί, από τη μια μεριά η κρατική εξουσία ήταν δέσμια μιας πολιτικής που εξέφραζε τα συμφέροντα της εργοδοσίας και από την άλλη μεριά το συνδικαλιστικό κίνημα ήταν ευνουχισμένο στην Πατρίδα μας εξαιτίας της ασφυκτικής κηδεμόνευσης που ησκείτο επάνω του από τις Κυβερνήσεις των τελευταίων 10ετιών.

Αποτέλεσμα:

Μέτρα και ρυθμίσεις περιπτωσιακές που αφορούσαν συγκεκριμένους κλάδους παραγωγής STOP και διεκδικήσεις, που απέβλεπαν και περιορίζοντο σε βελτίωση των αποδοχών και στην κατοχύρωση κάποιων συνδικαλιστικών ελευθεριών.

Επαγγελματικός κίνδυνος για τους εργαζόμενους, για αρκετές δεκαετίες στον Τόπο μας, δεν αποτελούσε αφετηρία μιας προσπάθειας εξάλειψης των ανθυγιεινών συνθηκών της εργασίας, αλλά διεκδίκησης κάποιου ανθυγιεινού επιδόματος ή μειωμένου ωραρίου.

Η τακτική αυτή οδηγούσε σε λαθεμένη κατεύθυνση, γιατί άφηνε ανέγγιχτη την ουσία του προβλήματος.

Εδώ θα πρέπει να σημειώσω και την παντελή έλλειψη πληροφόρησης που σκόπιμα είχαν οι εργαζόμενοι γύρω από τους κινδύνους που διέτρεχαν μέσα σ’ ένα ανθυγιεινό εργασιακό περιβάλλον.

Συνέπεια του στοιχείου αυτού ήταν να εκτίθενται εθελοντικά και αδιαμαρτύρητα σ’ αυτούς τους κινδύνους, συμμετέχοντας σε καταστρατήγηση έστω και των στοιχειωδών μέτρων που έπαιρνε η πολιτεία για την προστασία τους.

Παράδειγμα: Σε ορισμένα επαγγέλματα έχει καθοριστεί με νόμο το 8ωρο λόγω του ανθυγιεινού επαγγέλματος.

Ποια όμως ήταν η εξέλιξη; Οι εργοδότες για να μην μειωθεί η παραγωγή κρατούσαν τους εργάτες με τη θέλησή τους για άλλες 8 ώρες, αμείβοντας την επιπλέον εργασία υπερωριακά και καταβάλλοντας τα ανάλογα επιπλέον ασφάλιστρα στο ΙΚΑ.

Έτσι δεν είχαμε καμιά διαμαρτυρία και οι πάντες ήσαν ευχαριστημένοι.

Οι εργοδότες γιατί διατηρούσαν το ύψος της παραγωγής.

Οι εργάτες γιατί πληρωνόντουσαν 1½ μεροκάματο και μάλιστα με απασχόληση που αντιστοιχούσε σ’ ένα κανονικό σχεδόν ωράριο.

Και το ΙΚΑ γιατί μάζευε περισσότερα ασφάλιστρα.

Πιο πετυχημένη εφαρμογή του μύθου της αλεπούς που απελάμβανε την γνώση από το αίμα της, που έτρεχε από την γλώσσα της, γλύφοντας την λίμα, δεν μπορεί να υπάρξει.

Ούτε για τους εργάτες, που γρήγορα και ανεπανόρθωτα κατέστρεφαν την υγεία τους, ούτε για τις κοινωνικές ασφαλίσεις που συντομότερα χορηγούσαν σύνταξη στον εργάτη που αχρηστεύθηκε πολλά χρόνια νωρίτερα.

Εθριάμβευσε δηλαδή και εδώ το πνεύμα του «τα πάντα καταστρατηγείν και διαστρόφειν δι’ αργύρια τινά».

ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ. (Δεν ακούστηκε).

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ: Κάνετε λίγο υπομονή και θα ακούσετε και τα στοιχεία. Πάντως εσείς δεν έχετε ακόμη προσγειωθεί, ύστερα από τρεις αλλεπάλληλες εκλογές.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ (Γιάννης Ν. Αλευράς). Κύριε Καλογιάννη, θα σας παρακαλέσω πάρα πολύ! Μη διακόπτεται.

ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ. Μα δεν μπορεί να λέει ότι δεν κάναμε τίποτα.  

ΠΡΟΕΔΡΟΣ (Γιάννης Ν. Αλευράς). Παρακαλώ κύριε Καλογιάννη!

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ: Είναι αλήθεια ότι στην Πατρίδα μας υπάρχουν πάρα πολλοί νόμοι…

ΓΙΑΝΝΗΣ ΖΙΓΔΗΣ. Κύριε συνάδελφε, παρακαλώ πολύ, να ομιλείτε πιο αργά, για να μπορούμε να παρακολουθήσουμε την εμπεριστατωμένη πράγματι ομιλία σας.

ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ. Καλύτερα να μην ακούτε…

ΠΡΟΕΔΡΟΣ (Γιάννης Ν. Αλευράς). Κύριε Καλογιάννη, δεν ήλθατε εδώ για να αστειευθείτε! Δεν είναι ο κατάλληλος χώρος.

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ: Θα σας το πω σε λίγο, ιδιαίτερα για σας, κύριε Καλογιάννη και για τη Νέα Δημοκρατία. Κάντε λίγο υπομονή.

Επαναλαμβάνω ότι υπάρχει νομικό πλαίσιο στην Πατρίδα μας που αφορά οπωσδήποτε στην λήψη προφυλακτικών μέτρων για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων. Απ’ αυτά θα αναφέρω το νόμο ΓΠΛΔ, που ψηφίστηκε το 1911 επί Ελευθερίου Βενιζέλου και το βασικό Διάταγμα του 1934, που αποτελεί μέχρι σήμερα τον μπούσουλα και διέπει την πρακτική της πρόληψης των ατυχημάτων και της υγιεινής εργασίας.

Από τότε έχουν εκδοθεί πολλά εκτελεστικά διατάγματα και ειδικοί κανονισμοί που αφορούν τις υποχρεώσεις των εργοδοτών και τα μέτρα που πρέπει να παίρνονται για την προστασία των εργαζομένων σε διάφορους κλάδους της βιομηχανίας ή επαγγέλματα.

Βέβαια, οι συνθήκες κάτω από τις οποίες δούλευαν οι εργαζόμενοι σιγά-σιγά καλυτέρεψαν.

Αυτό ήρθε σαν αποτέλεσμα του αδιάκοπου αγώνα των εργαζομένων της «εκσυγχρονιστικής» αντίληψης της πολιτείας, της βιομηχανικής ανάπτυξης, της προόδου της ιατρικής και της τεχνολογίας και των μηνυμάτων που φτάνανε από τις διάφορες ανεπτυγμένες και προοδευτικές χώρες.

Η βελτίωση όμως αυτή πολύ απέχει από τον «εξανθρωπισμό της εργασίας» και την σωστή διευθέτηση των συνθηκών του εργασιακού περιβάλλοντος.

Η μέχρι σήμερα εργατική νομοθεσία στον τόπο μας:

  • Δεν προβλέπει καμιά συμμετοχή των εργαζομένων στην διαχείριση των συνθηκών εργασίας, με αποτέλεσμα να παραμένουν παθητικοί θεατές μπροστά στον επαγγελματικό κίνδυνο.
  • Δεν διαλαμβάνει διατάξεις που ενσωματώνουν τις απαιτήσεις της υγιεινής και ασφάλειας σε όλες τις κατασκευές, τόσο στους χώρους και στις θέσεις εργασίας, όσο και στα εργασιακά μέσα.
  • Δεν προσδιορίζει το πλαίσιο του ασφαλούς για την υγεία των εργαζομένων εργασιακού περιβάλλοντος.
    Δεν έχουμε δηλαδή νομοθετημένες «οριακές τιμές έκθεσης» σε φυσικούς ή βιολογικούς παράγοντες.
  • Δεν εξασφαλίζει την απαιτούμενη κάθε φορά επίβλεψη της υγείας των εργαζομένων μέσα στην επιχείρηση.

Ακόμη και μετά την μεταπολίτευση η Νέα Δημοκρατία δεν προσπάθησε να καλύψει τα τόσο σημαντικά κενά της εργατικής νομοθεσίας, που ανέφερα και να δημιουργήσει το κατάλληλο πλαίσιο για την προστασία της υγείας και της ασφάλειας των ανθρώπων της δουλειάς και του μόχθου.

Δέσμια των συμφερόντων που εκπροσωπούσε και της αντιφατικής πολιτικής που ασκούσε στον τομέα της εργασίας, αλλά και της υγείας του Ελληνικού Λαού, δεν κατάφερε να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων και να πιάσει τα μηνύματα της εποχής.

Δεν εφήρμοσε ούτε τις διεθνείς συμβάσεις, ούτε τις οδηγίες της ΕΟΚ, στην οποία τόσο πάλεψε και αγωνίστηκε για να εντάξει την Χώρα μας.

Ακόμη αδιαφόρησε και μπροστά στις διαπιστώσεις της επιτροπής PIACT την οποία η ίδια εκάλεσε και έμεινε ασυγκίνητη από τις καυτές παρατηρήσεις της έκθεσης Μπλανσάρ που δεν είναι καθόλου κολακευτικές για την πατρίδα μας.

  • Δεν υπάρχει στατιστική.
  • Η συμμετοχή των εργαζομένων στο επίπεδο της επιχείρησης είναι κάτι το άγνωστο στην Ελλάδα.
  • Στην πράξη δεν υπάρχουν ποινές για τους παραβάτες.
  • Οι συνθήκες εργασίας στην βιοτεχνία είναι κακές και στην οικοδομή ανησυχητικές κ.λπ. κ.λπ.

Το Υπουργείο Εργασίας επί Νέας Δημοκρατίας πέρα από μερικά Προεδρικά Διατάγματα που αφορούσαν την υγιεινή και την ασφάλεια των εργαζομένων σε διάφορους χώρους, όπως για πρέσες, συγκολλήσεις, σκαλωσιές κ.λπ. και το νόμο που επεκύρωσε την 136 Διεθνή Σύμβαση Εργασίας, έφτιαξε και δύο νομοσχέδια, που κατέθεσε στη Βουλή. Ένα το 1975 και ένα το 1979. Τα οποία όμως παρέμειναν για πάντα νομοσχέδια. Και λίγους μήνες πριν από τις εκλογές του ’81 έκανε την εμφάνισή της μια Συλλογική σύμβαση (ΓΣΕΕ και ΣΕΒ) που αποτελεί κλασικό παράδειγμα ανεύθυνης πολιτικής. Αυτοαναιρέθηκε και ποτέ δεν υλοποιήθηκε. 

Η Κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, πιστή στην υπόσχεση που έδωσε στο λαό, με την διακήρυξη της Κυβερνητικής πολιτικής ότι… «βασικός πολιτικός και αναπτυξιακός στόχος του ΠΑΣΟΚ, είναι η βελτίωση των συνθηκών δουλειάς για όλους τους εργαζόμενους» προχώρησε από τον πρώτο κιόλας χρόνο σε μέτρα που στοχεύουν στην ουσιαστική βελτίωση του εργασιακού περιβάλλοντος.

  • Ψήφισε το νόμο 1264/1982 «Για τον εκδημοκρατισμό του συνδικαλιστικού μας κινήματος» κ.λπ. 
  • Προσδιόρισε τις ποινικές ευθύνες αυτών που παραβαίνουν τις διατάξεις για την υγιεινή και ασφάλεια με το Ν. 1346/1983.
  • Ολοκλήρωσε τη νομοθεσία για την ασφάλεια των εργαζομένων σε οικοδομικά εργοτάξια:
    α) Με το Ν. 1396/83.
    β) Με το Ν. 1430/84 (κύρωση της 62 Δ.Σ.Ε.) και
    γ) Με την υπ’ αριθ. 130646/84 απόφαση του Υπουργού Εργασίας.
  • Θέσπισε το Π.Δ. 190/84 για την προστασία των εργαζομένων σε ναυπηγοεπισκευαστικές εργασίες. Και καθορίστηκαν με την Φ. 17402/12.12.1984 απόφαση του Υπουργού Ενεργείας και Φυσικών Πόρων σύγχρονες διατάξεις κανονισμού μεταλλευτικών και λατομικών εργασιών.

Η διάταξη αυτή συνεπικουρείται από το Νόμο 1385/83, για την δημιουργία Εποπτικών Συμβουλίων.

Παράλληλα ενισχύθηκε σημαντικά ο αριθμός των Τεχνικών Επιθεωρητών Εργασίας και ενεργοποιήθηκαν οι επιθεωρήσεις για συχνότερο και αποτελεσματικότερο έλεγχο.

Για πρώτη φορά οι εργαζόμενοι μπορούν με τους εκπροσώπους των να παίρνουν μέρος στον έλεγχο των επιθεωρήσεων εργασίας (με το ν. 1204/82) και να κάνουν τις παρατηρήσεις τους.

Επίσης με το Ν. 1365/83 «Για την κοινωνικοποίηση των επιχειρήσεων Δημοσίου και κοινής ωφέλειας» υπογράφτηκαν συλλογικές συμβάσεις που περιλαμβάνουν διμερείς επιτροπές Υγιεινής και ασφάλειας στη ΔΕΗ και στον ΟΤΕ.

Τέλος το 1984 η Γ.Σ.Ε.Ε. ζήτησε να ονομαστεί το 1985 χρονιά για την υγιεινή και την ασφάλεια των εργαζομένων, πράγμα που αποδέχτηκε και έμπρακτα σήμερα υλοποιεί η Κυβέρνηση με την κατάθεση του νομοσχεδίου «ΥΓΙΕΙΝΗ και ΑΣΦΑΛΕΘΙΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ».

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, το νομοσχέδιο που σήμερα συζητάμε, είναι καρπός πολύχρονων αγώνων των εργαζομένων και των νέων κοινωνικών συσχετισμών και αποτελεί αναμφίβολα έκφραση προχωρημένης φιλεργατικής κυβερνητικής πολιτικής.

Αποτελεί ένα νόμο-πλαίσιο, που ρυθμίζει χρονίζοντα προβλήματα αξιοποιώντας τη διεθνή εμπειρία και επιστημονική πρόοδο. Εισάγει μία νέα αντίληψη στο χώρο των συνθηκών της εργασίας και της ποιότητας του εργασιακού περιβάλλοντος. Φιλοδοξεί να καλύψει τα τόσο σημαντικά κενά της ισχύουσας σήμερα εργατικής νομοθεσίας και να δημιουργήσει το κατάλληλο πλαίσιο για τον εξανθρωπισμό της εργασίας στην Πατρίδα μας. Και στοχεύει στην προστασία των εργαζομένων από τον επαγγελματικό κίνδυνο και την προαγωγή της υγείας των.

Οι βασικοί θεσμοί που εισάγει το υπό συζήτηση νομοσχέδιο είναι:

Σε επίπεδο επιχείρησης: Η επιτροπή υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας και ο θεσμός του γιατρού εργασίας και του τεχνικού ασφάλειας.

Σε νομαρχιακό επίπεδο: Η νομαρχιακή επιτροπή υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας και

Σε κεντρικό επίπεδο: Το συμβούλιο προστασίας των εργαζομένων που θα λειτουργήσει στα πλαίσια του Ανωτάτου Συμβουλίου Εργασίας.

Οι θεσμοί που χρειάζεται ιδιαίτερη ανάλυση στην κατ’ αρχήν αυτή συζήτηση του νομοσχεδίου, είναι εκείνοι που θεσπίζονται στο επίπεδο της επιχείρησης.

Με την επιτροπή υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας καθιερώνεται η συμμετοχή των εργαζομένων στη διαδικασία της προστασίας και προαγωγής της υγείας στο περιβάλλον της εργασίας. Αυτό είναι το σημαντικότερο ίσως του νομοσχεδίου, αφού για πρώτη φορά θεσμοθετείται στη Χώρα μας η συμμετοχή των εργαζομένων σε όλους τους τομείς της παραγωγής. Η συμμετοχική αυτή διαδικασία αποτελεί εξάλλου και την εγγύηση για την εφαρμογή όλων των διατάξεων του νομοσχεδίου, αλλά και κάθε σχετικής με την προστασία της υγείας των εργαζομένων, διάταξης της ισχύουσας νομοθεσίας που σήμερα για τους γνωστούς λόγους, δεν εφαρμόζεται.

Για πρώτη φορά εργαζόμενοι και εργοδότες θα συζητήσουν στο ίδιο τραπέζι για τους κινδύνους στο εργασιακό περιβάλλον.

Μέχρι σήμερα ο κίνδυνος ανεκαλύπτετο αργά, μετά από κάποιο εργατικό ατύχημα ή επαγγελματική ασθένεια. Για πρώτη φορά ο εργαζόμενος καλείται επίσημα να έχει γνώμη και να την εκφράσει. Πολλοί είναι εκείνοι που διατηρούν επιφυλάξεις για την επιτυχία του θεσμού. Εμείς όμως είμαστε βέβαιοι, ότι θα επιτύχει και θα καταξιωθεί.

Οι εργαζόμενοι με την υπευθυνότητα, που πρέπει να τους διακρίνει και την ενημέρωση που θα έχουν πάνω σε θέματα που μέχρι σήμερα αποτελούσαν γι’ αυτούς στεγανά, αν και τους αφορούσαν άμεσα, είμαστε σίγουροι ότι θα ανταποκριθούν στο νέο ρόλο, που τους επιφυλάσσει η Πολιτεία.

Η εφαρμογή όμως και η επιτυχία του νέου νόμου – έρχεται σαν συμπέρασμα αυτό – δεν εναπόκειται μόνο στο Κράτος. Σημαντική θα είναι και η συμβολή των εργαζομένων.

Ο δεύτερος βασικός θεσμός του νομοσχεδίου είναι ο τεχνικός ασφάλειας και ο γιατρός ασφάλειας.

Ο τεχνικός ασφάλειας συμβουλεύει στον προγραμματισμό, το σχεδιασμό, την κατασκευή και τη συντήρηση των εγκαταστάσεων, την εισαγωγή νέων παραγωγικών διαδικασιών και εξοπλισμού και την επιλογή των ατομικών μέτρων προστασίας, καθώς και τον έλεγχο ασφάλειας των εγκαταστάσεων μηχανών κ.λπ.

Επίσης προβλέπεται το δικαίωμα της ηθικής ανεξαρτησίας του τεχνικού ασφάλειας και η προστασία του από απόλυση, λόγω διαφωνίας με τον εργοδότη.

Ο ρόλος του γιατρού εργασίας είναι ο εξής:

  • Προστασία της υγείας των εργαζομένων από ατυχήματα και επαγγελματικές ασθένειες και
  • Δεύτερον, η προαγωγή της υγείας των εργαζομένων με βελτίωση των συνθηκών του εργασιακού περιβάλλοντος π.χ. φωτισμός, αερισμός, θερμοκρασία, υγρασία κ.λπ., η με προσαρμογή της διαδικασίας της παραγωγής στις ανάγκες των εργαζομένων.

Είναι κατανοητό, ότι η ιατρική της εργασίας στοχεύει τόσο στην πρωτογενή πρόληψη, με παρέμβαση στους αιτιολογικούς παράγοντες των ασθενειών και των ατυχημάτων, όσο και στη δευτερογενή πρόληψη με την προσυμπτωματική διάγνωση, πριν δηλαδή εκδηλωθεί η αρρώστια, παθολογικών καταστάσεων, που παρουσιάζονται στους εργαζόμενους.

Η ιατρική της εργασίας, άρα δεν είναι θεραπευτική ιατρική. Ο γιατρός της εργασίας θα διαγνώσει την αρρώστια. Για την θεραπεία θα παραπέμψει τον άρρωστο στις υπηρεσίες της πρωτοβάθμιας περίθαλψης. Μοναδική εξαίρεση αποτελούν οι πρώτες βοήθειες που υποχρεούται ο γιατρός και οι νοσηλευτικές υπηρεσίες της επιχείρησης να προσφέρουν μέχρι την μεταφορά του ασθενούς στο κέντρο, που εφημερεύει.

Η άσκηση της ιατρικής της εργασίας έχει δύο σκέλη:

Το ένα είναι η παρακολούθηση της υγείας των εργαζομένων και το άλλο η παρακολούθηση των χώρων από άποψη υγιεινής.

Η παρακολούθηση γίνεται με ιατρικές εξετάσεις πριν από την πρόσληψη, μετά από κάποιο ατύχημα ή ασθένεια και περιοδικά. Ο γιατρός της εργασίας έχει υποχρέωση να γνωμοδοτεί, αν κάποιος εργαζόμενος είναι κατάλληλος από πλευράς υγείας, για μια συγκεκριμένη θέση εργασίας.

Άτομα με προβλήματα θα πρέπει να τοποθετούνται σε θέσεις που δεν θα επιβαρύνουν την κατάστασή τους.

Η παρακολούθηση των χώρων εργασίας από πλευράς υγιεινής, αφορά την επισήμανση συγκεκριμένων κινδύνων πρόληψης ατυχήματος ή ασθένειας, τον έλεγχο του αερισμού, του ήχου, των κραδασμών, της υγρασίας και της συγκέντρωσης ρύπων στην ατμόσφαιρα.

Η ιατρική της εργασίας, όπως την περιγράψαμε περιορίζεται στην πρόληψη και ανταποκρίνεται στη νέα θεώρηση της εργασίας και στις πιο προχωρημένες αντιλήψεις της σχέσης εργασίας και υγείας.

Ο γιατρός μέσα στο εργασιακό περιβάλλον συμβάλλει, ώστε η εργασία από εξαναγκασμός και μέσο αλλοτρίωσης να γίνει πηγή χαράς και ολοκλήρωσης του ατόμου.

Εδώ θα πρέπει να τονίσω ότι η υπαγωγή του γιατρού, όπως περιλαμβάνεται στο νομοσχέδιο, στη διοίκηση της επιχείρησης που αποτελεί και επιλογή του εργοδότη, αφορά την μεταβατική περίοδο μέχρι την υλοποίηση του Εθνικού Συστήματος Υγείας και μέχρι που να αποκτήσουμε στην Πατρίδα μας γιατρούς με την ειδικότητα της ιατρικής της εργασίας.

Το ΕΣΥ προχωρεί. Και έχει τελειώσει και η διαδικασία περίπου στο ΚΕΣΥ για να θεσμοθετηθεί η ειδικότητα της ιατρικής εργασίας, οπότε η ιατρική της εργασίας σίγουρα θα υπαχθεί στο ΕΣΥ.

Περισσότερα επί του θέματος θα χρειασθεί να πω στη δευτερολογία μου.

Άλλως σημαντικές διατάξεις του νομοσχεδίου είναι εκείνες που αφορούν:

Τις κτιριολογικές απαιτήσεις.

Την πρόληψη του επαγγελματικού κινδύνου από μηχανές.

Την προστασία των εργαζομένων από φυσικούς, χημικούς ή διαλογικούς παράγοντες και τα ελεγκτικά όργανα για την εφαρμογή του νόμου.

Λεπτομερειακά θα ασχοληθώ με το καθένα στην κατ’ άρθρο συζήτηση.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, το υπό συζήτηση νομοσχέδιο αποτελεί σταθμό στην ιστορία της εργασίας και του εργατικού κινήματος στη χώρα μας.

Η επιψήφισή του από την Εθνική Αντιπροσωπεία θα αποτελέσει εκπλήρωση υπερτάτου καθήκοντος στους ανθρώπους του μόχθου, που κοπιάζουν για την ευημερία του κοινωνικού συνόλου και αποτελούν τις παραγωγικές δυνάμεις του Έθνους, δίνοντάς τους με το νομοσχέδιο περισσότερα και καλύτερα χρόνια ζωής.

Θα αποτελέσει τον ελάχιστον φόρο τιμής για όσους μέχρι σήμερα έχασαν την υγεία τους, την αρτιμέλειά τους, ή ακόμη και τη ζωή τους, κάτω από τις συνθήκες της συγκεκριμένης κοινωνικής οργάνωσης που έχουμε.

Και πάνω απ’ όλα όμως, θα αποτελέσει την δεύτερη, μετά την ψήφιση του νόμου για το ΕΣΥ, εκδήλωση της νέας αντίληψης για την υγεία, από την Πολιτεία. Αντίληψη που χαρακτηρίζεται από την αναγνώριση του κοινωνικού χαρακτήρα της υγείας και την προσπάθεια για παρέμβαση στους παράγοντες, που απειλούν την υγεία στο κοινωνικό περιβάλλον.

Έτσι, κύριοι συνάδελφοι, ανοίγουμε το δρόμο για να γίνει πράξη αυτό που είπαμε στην αρχή. Πρώτα η ασφάλεια στην εργασία, πρώτα η υγεία των εργαζομένων και πρώτα ο άνθρωπος. Ευχαριστώ.

 

Γρηγόρης Σολωμός, Πρακτικά Βουλής, Εισηγητής της πλειοψηφίας στο Νομοσχέδιο "ΥΓΙΕΙΝΗ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ", 12.9.1985

ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ   -   ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ